• Alfabet (Alphabet), reż. Erwin Wagenhofer, Austria, Niemcy 2013, czas: 107’, film dokumentalny

Film pokazuje różne systemy edukacyjne na całym świecie i ich wpływ na rozwój uczniów. Stawia pytanie, jak stworzyć system oświatowy, który by wykorzystywał najsilniejszą siłę poznawczą człowieka: wyobraźnię. Film przeznaczony jest dla rodziców, nauczycieli i wszystkich, którzy poszukują najlepszych sposobów na wspieranie rozwoju uczniów w szkole.

• Awantura o Basię, reż. Kazimierz Tarnas , Polska 1995, czas: 104’, film fabularny i serial dla młodego widza

Obraz jest kolejną ekranizacją książki Awantura o Basię Kornela Makuszyńskiego Tym razem losy Basi pokazane są z perspektywy nastolatki, która dowiaduje się, że Olszańscy nie są jej naturalnymi rodzicami. Obserwujemy ją w rzeczywistości żeńskiej szkoły, a także jesteśmy świadkami jej perypetii z chłopcami, uczęszczającymi do szkoły męskiej.

• Być i mieć (Etre et avoir), reż. Nicolas Philibert, Francja 2002, czas: 104’, dokumentalny film familijny

Film pokazuje codzienność w małej, wiejskiej szkole we francuskiej Owernii, w której nie ma podziału na klasy ze względu na wiek. Uczniowie wzajemnie się wspierają i rozwijają. Nad ich edukacją czuwa nauczyciel z trzydziestopięcioletnim stażem, Georges Lopez. Obraz zdobył wiele prestiżowych nagród, był nominowany do Cezara w kategorii najlepszy film roku, a Europejska Akademia Filmowa uznała go za najlepszy dokument pełnometrażowy.

• 400 batów (Les Quatre cents coups),reż. François Roland Truffaut, Francja 1959, czas: 99’, film fabularny

Obraz przedstawia czas dojrzewania, samotności i poszukiwania siebie trzynastoletniego chłopca – z wszystkimi konsekwencjami popełnianych błędów. Główny bohater Antoni, wychowywany w przeciętnej mieszczańskiej rodzinie, w której brak ciepła i zrozumienia, wpada w kolejne tarapaty. W efekcie pozostaje wykluczony z rodziny, z grupy rówieśniczej i społeczeństwa.

• Dziewczynka w trampkach (Wadjda), reż. Haifaa Al. Mansour, Arabia Saudyjska, Niemcy, USA, Holandia, Jordania, Zjednoczone Emiraty Arabskie 2012, czas: 93’, film familijny

Historia dziesięcioletniej dziewczynki o imieniu Wadjda z Arabii Saudyjskiej, która swym marzeniem o posiadaniu roweru wykracza poza sztywne ramy arabskiej kultury; zakłada do tradycyjnego arabskiego stroju trampki, nie nosi abaji, przyjaźni się z chłopcem, sprzedaje własnoręcznie zrobione bransoletki. W tle rozgrywa się dramat jej matki, podobnie jak córka cierpiącej przez status kobiety w prawie muzułmańskim.

• Fabelmanowie (The Fabelmans),reż. Steven Spielberg, USA 2022, czas: 151’, film fabularny

Sammy Fabelman to alter ego reżysera, który jako nastolatek przeżywa rozstanie rodziców i przymusowy wyjazd z dotychczasowego miejsca zamieszkania. Wrażliwy bohater zmaga się też z wykluczeniem z powodu swojego żydowskiego pochodzenia i niskiego wzrostu. Od zupełnej alienacji ratuje go jego pasja do filmowania wydarzeń szkolnych. Te działania zostają docenione, co uwolni go od zupełnej frustracji z powodu trudnych relacji w domu rodzinnym.

• Godzina pąsowej róży, reż. Halina Bilińska, Polska 1963, czas: 78’, familijny film fabularny

Biało-czarny film sprzed lat nadal ogląda się z wielką przyjemnością. Główna bohaterka Anna przenosi się w czasie i poznaje zwyczaje panujące w dawnych czasach. Przedstawione są tu również epizody szkolne związane z edukacją młodych dam i przyszłych żon. Uczestniczymy w lekcjach przyrody, matematyki, kaligrafii i wychowania fizycznego. Film może stać pretekstem do rozmowy na temat pozycji dziewcząt na przestrzeni lat i zmian zachodzących w obyczajach oraz systemie edukacyjnym. Poglądowa lekcja historii zrealizowana na podstawie powieści Marii Krüger.

• Jak Wróbelek Elemelek w szkole uczył się literek, Polska, film animowany dla dzieci (dostępny na portalu YouTube)

Animacja powstała na podstawie znanej książki Hanny Łochockiej Psoty i kłopoty Wróbelka Elemelka. Zrealizowana w formie słuchowiska,  w zabawny sposób opowiada o nauce w leśnej szkole. Ptasie towarzystwo uczone jest przez mądrą Sowę. Piękny wychowawczy tekst przekazuje młodemu widzowi przesłanie, że tylko dzięki systematycznej pracy można nauczyć się czytania.

• Jutro idziemy do kina, reż. Michał Kwieciński, Polska 2007, czas: 101’, film fabularny

Historia trzech maturzystów, którzy w przeddzień wybuchu drugiej wojny światowej zdają maturę. Przed nimi nowe dorosłe życie, pełne marzeń, pasji i energii. Nieoczekiwanie dla nich rozpoczyna się czas wojny, który bezpowrotnie zmieni ich plany i aktualne życie. Film o braterstwie, przyjaźni, której nic nie przerwie – nawet okrucieństwo wojny.

• Kundelek,reż. Lidia Hornicka, Polska 1969, czas: 6’, animacja dla dzieci

Film opowiada historię rodziny jamników, w której jeden z psiaczków różni się wyglądem od swojego rodzeństwa. Jego odmienność staje się powodem wykluczenia szczeniaka z niektórych wspólnych zabaw. Atypowość jamnika to jego przekleństwo i błogosławieństwo. Film może stać się doskonałym pretekstem do dyskusji o inności i wierności sobie.

• Małe kobietki (Little Women), reż. Greta Gerwick, USA 2019, czas: 134’, film fabularny

Jedna z wielu ekranizacji XIX-wiecznej powieści Louisy May Alcott. Opowiada o losach czterech sióstr March, które w sposób niestandardowy, jak na tamte czasy, są edukowane w rodzinnym domu przez ojca. Dziewczęta poszukują swojego miejsca w życiu. Każda z nich podąża inną drogą. Film ma wątek autobiograficzny – w osobie Jo przedstawia historię życia pisarki. Jest to wzruszająca opowieść o tradycyjnym życiu rodzinnym, miłości, przyjaźni i wierności sobie mimo przeciwności życia i kłopotów.

• Mała matura 1947, reż. Lech Majewski, Polska, czas: 109 ’ film fabularny

Film przedstawia losy chłopca u progu zmian historycznych tuż po drugiej wojnie światowej, na początku tworzenia się Polski Ludowej. Młody Ludwik wraz z rodzicami w wyniku historycznych zawirowań zmuszony jest do opuszczenia Lwowa i przeprowadza się do Krakowa, gdzie trafia do nowej szkoły. Chłopiec spotyka się z różnymi poglądami: obok nauczyciela chemii, zatwardziałego komunisty, spotyka kolegę, który brał udział w postaniu warszawskim.

• Mikołajek (Le Petit Nicolas), reż. Laurent Tirard, Francja 2009, czas: 86’, familijny film fabularny

Komedia francuska przedstawiająca życie szkolne Mikołajka i jego przyjaciół: Kleofasa, Gotfryda, Alcesta, Euzebiusza, Rufusa i Ananiasza. Adaptacja serii książek o Mikołajku słynnego duetu pisarza René Goscinnego i rysownika Jeana Jacques’a Sempe. Powieści doczekały się wielu ekranizacji fabularnych i animacji. Myślę, że nikomu nie trzeba ich rekomendować. Oglądanie ich w gronie rodzinnym to gwarantowana dobra zabawa.

• Młodzi gniewni (Dangerous Minds),reż. John N. Smith, USA 1995, czas: 95’, film fabularny

Film oparty na faktach, zrealizowany na podstawie książki Louann Johnson – która zatrudniła się w szkole dla trudnej młodzieży w Los Angeles, do której uczęszczała przede wszystkim czarnoskóra młodzież. Nauczycielka, była oficerka marines, początkowo nie była entuzjastycznie przyjęta przez młodzież. Dzięki zaangażowaniu i innowacyjnym metodom pracy przełamała nieufność i zaczęła walkę o lepsze życie swoich wychowanków.

• Spona, reż. Waldemar Szarek, Polska 1998, czas: 91’ , film fabularny dla młodzieży

Adaptacja znanej książki Edmunda Niziurskiego Sposób na Alcybiadesa. Bohaterami filmu są trzej uczniowie renomowanego męskiego liceum warszawskiego. Słaby, Ciamciara i Zasępa są zmuszeni przez pozostałych uczniów do znalezienia sposobu na nauczycieli. Obraz stał się pretekstem do pokazania beztroskich czasów licealnych i panujących w niej zwyczajów w latach sześćdziesiątych.

• Szatan z siódmej klasy, reż. Maria Kaniewska, Polska 1960, czas: 106‘, film fabularny dla młodzieży

Adaptacja powieści Kornela Makuszyńskiego pod tym samym tytułem ukazuje bliskie, sympatyczne relacje nauczyciela ze swoim uzdolnionym uczniem Adamem Cisowskim. Profesor Gąsowski – starszy, doświadczony nauczyciel prosi tytułowego Szatana o pomoc w rozwikłaniu tajemniczych zdarzeń w swoim rodzinnym dworku. Adam swój pseudonim zawdzięcza wybitnym zdolnościom detektywistycznym, które demonstrował kolegom w szkole. Znakomicie rozszyfrował profesorski system odpytywania uczniów.

• Szkoła Babel (La cour de Babel), reż. Julie Bertucceli, Francja 2013, czas: 94’, film dokumentalny

Bohaterami filmu dokumentalnego są uczniowie jednej z paryskich szkół. Przybyli oni z różnych zakątków świata: z krajów afrykańskich oraz Chile, Rumunii, Ukrainy, Irlandii Północnej, a także z Polski. Ich rodziny wyemigrowały ze swoich krajów, szukając we Francji lepszego życia: wolności, swobód obywatelskich, wyższego standardu. Edukację w lepszym świecie zaczynają od nauki języka francuskiego. Pomimo że różni ich narodowość, pozycja społeczna, status materialny, połączy ich nowy język. Zaczną tworzyć nową wspólnotę. Ich adaptacja w nowej ojczyźnie to walka o przetrwanie.

Beata Kozyra