Czytanie stoi u podstaw sukcesu i to nie tylko tego osobistego, ale sukcesu całej społeczności. Wskazują na to liczne badania i doświadczenia państw, które postawiły na rozwój czytelnictwa już wiele lat temu. Sprawa nie jest błaha. Czytelnictwo to fundament rozwoju i dobrego funkcjonowania współczesnych społeczeństw.

Dzięki badaniom przeprowadzonym przez PISA OECD w 2011 roku wiemy, że jeśli uczeń lubi czytać i czyta dla przyjemności, ma to większy wpływ na jego sukces edukacyjny niż jego pochodzenie socjoekonomiczne. W swojej publikacji Supermoc książek. Poradnik upowszechniania czytania Maria Deskur pisze: „(…) przyszłość Polski zależy od upowszechnienia czytania. Zdrowie naszej społeczności, poziom edukacji, siła kapitału społecznego, przedsiębiorczość, wreszcie równość obywateli i przyszłość demokracji – to wszystko wynika ze skali upowszechnienia czytania w danej społeczności. Czytanie nie jest żadnym przywilejem – jest warunkiem koniecznym wychowywania mądrych, odpowiedzialnych obywateli”.

W kwietniu tego roku Biblioteka Narodowa opublikowała najnowszy raport o stanie czytelnictwa w Polsce. Od blisko trzech dekad powtarzane jest w nim to samo pytanie – o przeczytanie w całości lub fragmencie co najmniej jednej książki w ciągu roku poprzedzającego badanie. Tym razem twierdząco odpowiedziało 42% respondentów. I choć jest to najlepszy wynik od sześciu lat, to nadal widać, jak wiele w tej dziedzinie jest do zrobienia. Problem dostrzega aktualnie wiele instytucji i organizacji, które działają na różnych polach, by przybliżyć się do wspólnego celu – upowszechnienia czytania.

Czytelnictwo jest fundamentem edukacji

Fundacja Powszechnego Czytania, wydawca takich publikacji jak: Supermoc książek. Poradnik upowszechniania czytania oraz Supermoc książek w przedszkolu. Jak rozwijać zainteresowania czytelnicze dzieci?, stworzyła program przygotowany z myślą o nauczycielach i bibliotekarzach. 

„Ratownicy czytelnictwa” to ogólnopolski program skierowany do ludzi aktywnych i zaangażowanych, którzy zdają sobie sprawę ze znaczenia czytania w edukacji. Są to liderzy, którzy promują czytelnictwo i wzajemnie się w tym wspierają, budując tym samym społeczeństwo nie tylko dobrze wykształcone, ale także otwarte na drugiego człowieka i współpracujące. Organizatorzy zapraszają szkoły i biblioteki publiczne do dołączania do akcji. – „Nie chodzi nam koniecznie o to, by nauczyciele robili więcej niż dotychczas – zależy nam natomiast na pracy świadomej. Widzimy cztery obszary, w których Ratownicy muszą działać równolegle. Są to po pierwsze: działania skierowane do dzieci, po drugie: akcje rozwijające kompetencje nauczycieli, po trzecie: wychodzenie z inicjatywą czytelniczą do rodziców oraz po czwarte: budowanie wspólnoty szkolnej wokół czytelnictwa. Te cztery obszary muszą się uzupełniać” – podkreśla Karina Mucha, wykładowca psychologii czytania, autorka podręczników i programów nauczania z zakresu edukacji wczesnoszkolnej i przedszkolnej, członek zespołu koordynującego „Ratowników czytelnictwa”. Akcja ta jest o tyle cenna, że wspiera i promuje wszystkie inicjatywy proczytelnicze, zakładając współpracę i zaangażowanie różnych instytucji.

Szczególnie warte polecenia są działania angażujące uczniów, w których kluczowym elementem jest kontakt z książką, tak by młodzi czytelnicy odnajdywali radość z czytania i doceniali wartość literatury. Dlatego „Ratownicy czytelnictwa” biorą udział w Ogólnopolskim Konkursie Promującym Czytanie CzytaMY, zorganizowanym przez Szkołę Podstawową nr 33 z Oddziałami Dwujęzycznymi im. Stanisława Ligonia w Katowicach, czy w konkursie „Popisz się talentem!”, zorganizowanym przez Wydawnictwo Nowa Era.

Budowanie wspólnoty lokalnej wokół czytelnictwa

Doskonałą okazją do promocji czytelnictwa stały się cykliczne imprezy, takie jak „Noc Bibliotek”, organizowana przez Centrum Edukacji Obywatelskiej, skupiająca corocznie ponad 1000 bibliotek. Tegoroczna edycja odbyła się 9 października pod hasłem „Czytanie wzmacnia”.

Warto też wspomnieć o nieco młodszej, lecz równie prężnie rozwijającej się inicjatywie „Noc księgarń”, szczególnie mocno wspierającej małe księgarnie, które w ramach tej akcji mogą zaistnieć w lokalnej społeczności jako organizatorzy ważnych eventów literackich. Ostatnia „Noc księgarń” odbyła się 22 października.

Na pewno ogromny wpływ na poprawę świadomości rodziców ma prowadzona już od 20 lat kampania „Cała Polska czyta dzieciom”, która propaguje na co dzień regularne czytanie oraz promuje wartościową literaturę dla dzieci i młodzieży.

Fundacja zaczytani.org skupia swoje działania na promowaniu czytelnictwa i edukacji społecznej, a swoimi przedsięwzięciami szczególnie wspiera małych pacjentów szpitali i podopiecznych placówek pomocowych. Prowadząc „Zaczytaną Akademię” i bajkoterapię pomaga dzieciom nazywać emocje i wpiera je w trudnych przeżyciach.

Wsparcie instytucjonalne

Niebagatelny wpływ na promocję czytelnictwa w Polsce ma Narodowy Program Rozwoju Czytelnictwa. Jest to jeden z największych i najważniejszych programów wieloletnich: zaprojektowany i wdrożony przez Ministerstwo Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu i realizowany we współpracy z MEiN, Biblioteką Narodową, Instytutem Książki oraz Narodowym Centrum Kultury. Tegoroczną nowością jest włączenie do programu ponad 13 tysięcy przedszkoli! Dzięki temu wsparciem na zakup książek i realizację projektów czytelniczych mogą zostać objęte oddziały przedszkolne w szkołach, przedszkola oraz inne placówki wychowania przedszkolnego.

Mówiąc o promocji czytelnictwa nie wolno zapomnieć o licznych targach książki i festiwalach literackich, które corocznie gromadzą tysiące odwiedzających. Jest to zawsze doskonała okazja, by osoby czytające zarażały swym entuzjazmem innych i przez swój przykład promowały czytelnictwo.

Należy też pamiętać, że choć wszystkie akcje społeczne są cenne, to nic tak nie zachęca do czytania jak dobry przykład. Najlepszym działaniem, w które każdy powinien się zaangażować, jest po prostu osobiste czytanie książek przez nauczycieli i rodziców. Dobry przykład działa! Badania potwierdzają, że wzór czytających rodziców skokowo podnosi szanse na to, że dziecko będzie czytało. Czytajmy zatem i zachęcajmy innych do czytania dla siebie samych i po to, aby dzieci wzrastały w takiej atmosferze.

Katarzyna Konopka