Czym się różni czytanie z ekranu oraz z książki?

Na pozór wydaje się, że elektronika zrewolucjonizowała czytanie i naukę. Zamiast wielkiej biblioteki możemy mieć nawet milion książek na czytniku e-booków. Zamiast stosu podręczników niesionych do szkoły możemy mieć e-podręczniki do przeglądania na ekranie komputera, a nawet smartfona. I do tego interaktywne!

Jednak badania naukowe pokazują, że istnieją istotne różnice w czytaniu tekstu z ekranu komputera i z książki, a czytniki e-booków, choć zbliżone do książek, też mają swoje wady.

Czytanie z komputera

Metaanaliza badań wykonana w 2017 roku przez zespół naukowców z Uniwersytetu Maryland (Patricia A. Alexander i Lauren M. Singer) wykazała, że gdy tekst liczy więcej niż jedną stronę (ekran) długości, uczniowie mają problem, by przeczytać go ze zrozumieniem. Jest to wynikiem zaburzenia płynności czytania wskutek przewijania tekstu na ekranie. Badaczki przeanalizowały wszystkie badania na temat nauki z ekranu, jakie ukazały się w latach 1992–2016.

Alexander i Singer zaprojektowały następnie i przeprowadziły trzy eksperymenty porównujące rozumienie tekstów drukowanych i ekranowych. Uczestnicy eksperymentów (nastolatki i młodzi dorośli) zaznaczali, czy wolą czytać teksty drukowane czy ekranowe (większość wolała ekran).

Ich zadaniem było zidentyfikowanie głównego przesłania tekstu oraz kluczowych informacji. Następnie dokonywali samooceny – na ile dobrze poradzili sobie z zadaniem. Badani czytali szybciej teksty ekranowe i oceniali, że świetnie sobie poradzili. Jednak obiektywna ocena zewnętrzna wykazała, że lepiej rozumiane były teksty drukowane. Chociaż w obu przypadkach badani potrafili odtworzyć główną myśl, podczas czytania tekstów ekranowych mieli problemy z wyłapaniem kluczowych informacji. Jedynym przypadkiem, gdy nie zauważano różnicy pomiędzy jakością odbioru tekstu z ekranu i z druku, było czytanie krótkich, jednoakapitowych tekstów.

Czytniki e-booków

Czytniki (szczególnie te większe) są zdecydowanie bardziej zbliżone do prawdziwej książki niż teksty na ekranie komputera, czy smartfona. Nie trzeba ich przewijać, do kolejnej strony przechodzimy jak w prawdziwej książce. Jednak i one mają wady. Przede wszystkim – czytniki z podświetlanym ekranem są dla wzroku tak samo męczące jak ekran komputera. Dlatego kupując czytnik, warto wybrać taki, który jest maksymalnie zbliżony wyglądem do zwykłej kartki papieru i czytamy z niego, korzystając ze światła odbitego od ekranu – podobnie jak od kartki w prawdziwej książce.

Badania Mange z zespołem pokazują, że mimo wszystko czytanie e-booka przebiega wolniej niż tradycyjnej książki i powoduje większe trudności z zapamiętaniem treści. Prawdopodobnie wynika to z braku informacji, które towarzyszą czytaniu papierowej książki, podczas którego czujemy jej ciężar, widzimy, w którym miejscu książki aktualnie jesteśmy i łatwo przypomnieć sobie, gdzie znajdowała się jakaś informacja (na początku, w środku, czy pod koniec).

Generalnie, choć technologia zdecydowanie ułatwia nam życie – najlepszym przykładem jest kupno książki jednym kliknięciem, bez konieczności oczekiwania na dostawę – nic nie zastąpi prawdziwej, drukowanej książki. Dlatego, dbając o rozwój własny i naszych dzieci, nie poprzestawajmy na załadowanym wartościowymi pozycjami komputerze czy czytniku, a inwestujmy w prawdziwą, fizyczną bibliotekę.

Bogna Białecka, psycholog

Literatura przytaczana:

1. Heyman S., Reading Literature on Screen: A Price for Convenience?, “New York Times”, August 13, 2014, online: http://www.nytimes.com/2014/08/14/arts/reading-literature-on-screen-a-price-for-convenience.html?_r=0 [dostęp: 15.10.2021].
2. Mange A, Walgermo B.R., Brønnick K., Reading Linear Texts on Paper versus Computer Screen: Effects on Reading Comprehension, “International Journal of Educational Research”, 2013, 58, s 61–68.
3. Singer L.M., Alexander P.A. Reading on Paper and Digitally: What the Past Decades of Empirical Research Reveal, ”Review of Educational Research”, 2017, 87(6), s. 1007–1041.