Mówienie w dzisiejszych czasach o dyscyplinie jest dość ryzykowne. Słowo „dyscyplina” brzmi w uszach współczesnych pedagogów równie źle jak przemoc, okrucieństwo, krzywda, poniżenie czy patologia. Naukowiec czy publicysta, który ośmieli się ukazywać zasadność dyscypliny, jest traktowany nieomal jak przestępca nawołujący do popełniania zbrodni. Tym bardziej docenić należy odwagę i przenikliwość, z jaką dr R. Guarendi (prywatnie psycholog kliniczny, ojciec 10 dzieci) w książce Dyscyplina na całe życie. Najlepszy prezent, jaki możesz dać swoim dzieciom rozprawia się z mitami na temat dyscypliny i w ogóle wychowania.

Podstawowy mit to ten, że miłość wyklucza dyscyplinę. Jak pisze Guarendi, jest wręcz przeciwnie: Jeśli z jakiegoś powodu nie używasz teraz dyscypliny – bo czujesz się winny lub zbyt surowy, lub obawiasz się błędów, czy po prostu jest ci łatwiej odpuścić – wtedy co będzie źródłem dyscypliny dla twoich dzieci? Świat. A świat nie jest życzliwym czy łagodnym miejscem do nauki. Rzeczywistość dyscyplinuje, gdyż świat wymaga od dorosłych przestrzegania zasad, samoopanowania, szacunku dla innych – jeśli dziecko wkracza w dorosłość bez tych umiejętności, będzie ponosiło tego konsekwencje, nierzadko bardzo bolesne (Kto nie słucha ojca, matki, będzie słuchał psiej skóry – jak mówi ludowe porzekadło). Kochający rodzic poprzez dyscyplinę zawczasu przygotowuje dziecko do twardych reguł rządzących światem, by później nie cierpiało o wiele bardziej z racji swego nieprzystosowania.

Podstawą dla pełnej miłości i skutecznej dyscypliny musi być zdrowy rozsądek. Jak zauważa autor, współcześni rodzice, wydani na pastwę licznych ekspertów: psychologów, pedagogów, psychiatrów, lękają się podejmować autonomiczne decyzje oparte na realnym spojrzeniu na dziecko i rodzicielskiej intuicji. Częstokroć lęk przed popełnieniem wychowawczych błędów (które rzekomo obciążą nasze dziecko na całe życie) prowadzi do bezwarunkowego zawierzenia „innowacyjnym” i nieskutecznym pomysłom oderwanych od życia doradców. A przecież te obawy nie powinny odbierać poczucia pewności w podejmowanych działaniach – popełnianie błędów leży przecież w ludzkiej naturze i pozwala się na nich uczyć również nam, dorosłym.

Oprócz zdrowego rozsądku nieodzowna jest również konsekwencja w działaniu. Dzieci muszą mieć pewność co do skutków swych zachowań i rodzicielskich reakcji. Bez spełnienia tego warunku na nic zdadzą się wszelkie próby wprowadzenia dyscypliny. Jest to niezwykle trudne dla rodziców, ale – jak pisze autor: Istnieje pewna zaskakująca zależność pomiędzy konsekwencją dyscyplinowania a częstotliwością dyscyplinowania. Kiedy zwiększa się poziom konsekwencji, częstotliwość ulega zmniejszeniu.

Inną, niezwykle ważną dla skuteczności wychowania zasadę, można streścić w maksymie: Mniej słów, więcej czynów. Wśród wielu pokutujących wśród rodziców mitów jest przeświadczenie, że z dziećmi lepiej rozmawiać, negocjować, tłumaczyć, niż stawiać konkretne wymagania i faktycznie dyscyplinować. Guarendi wszelkie formy słownego wywierania wpływu na dzieci: gderanie, prawienie kazań, namawianie, dyskutowanie, krzyk, określa jako iluzję dyscyplinowania – jest to być może szybsze i wygodniejsze dla rodzica, ale tylko doraźnie. Oprócz przedstawienia podstaw skutecznego dyscyplinowania autor w kolejnych rozdziałach podejmuje różne kwestie związane z wychowaniem: od poważnych po najczęstsze domowe kłopoty, takie jak problemy z zasypianiem, wybuchy złości, grymaszenie przy stole, kłótnie między rodzeństwem, sprzątanie zabawek czy skarżenie i zrzędzenie (zmory większości rodziców). Bardzo konkretne i wielekroć sprawdzone porady z pewnością mogą pomóc w codziennym rodzicielstwie niejednemu sfrustrowanemu i zniechęconemu rodzicowi. Nawet jeśli wymagają ogromnego wysiłku, stanowczości i konsekwencji.

Anna M. Zalewska