Kształtowanie charakteru dziecka

21 grudnia 2022

O tym, co jest potrzebne do wychowania szczęśliwego człowieka.

Kształtowanie charakteru dziecka

21 grudnia 2022

Kształtowanie charakteru dziecka

Kształtowanie charakteru dziecka

O tym, co jest potrzebne do wychowania szczęśliwego człowieka.

„Dobrzy rodzice dają dziecku więcej niż miłość i zaspokojenie potrzeb. Muszą też zaplanować, w jaki sposób będą kształtować jego charakter”.

Andrew Mullins, autor poradnika Parenting for character

Czym jest kształtowanie charakteru?

Według Andrew Mullinsa charakter jest wymiarem osobowości, rozwijającym się w wyniku edukacji moralnej. Jest niezależny od genów i innych uwarunkowań biologicznych. Pewne cechy osobowości – takie jak np. wrażliwość emocjonalna czy impulsywność są w dużej części zależne od temperamentu i właściwości układu nerwowego, jednak charakter to odrębny obszar cech. Owszem, osoba impulsywna będzie miała większą trudność w wypracowaniu zalety powściągliwości niż osoba z natury spokojna, jednak nie jest to niemożliwe. Mullins podkreśla, że do kształtowania charakteru niezbędne jest zewnętrzne kierownictwo ze strony rodziców i wychowawców, nie rozwija się on sam z siebie.

Współcześnie kształtowanie charakteru wydaje się jakąś abstrakcją, trącącą myszką, zapomnianym konceptem wychowawczym. Dziś nacisk kładziony jest na ułatwianie realizacji potencjału dziecka, wzmacnianie jego wiary w siebie, poczucia pewności i kompetencji. Jednak bez ukształtowanego charakteru trudno cokolwiek realnie w życiu osiągnąć.

Rodzice zwykle szukają porad dotyczących problemów w skali mikro – na przykład jak radzić sobie ze złymi nastrojami lub trudnymi zachowaniami dziecka czy nastolatka, jednak jest to reaktywny styl wychowawczy. Jeżeli wychowanie koncentruje się na radzeniu sobie z bieżącymi wyzwaniami, przestajemy myśleć o przyszłości. W rezultacie nie wiemy, jak wychować człowieka potrafiącego postawić sobie i realizować jasne, długoterminowe cele, ponieważ sami je tracimy z oczu, przytłoczeni codziennymi troskami.

Do wychowania człowieka szczęśliwego i dojrzałego niezbędne jest kształtowanie jego charakteru. Nauczenie go, by kierował się wartościami nadającymi życiu sens i pomagającymi w dążeniu do celu.

Jak się do tego zabrać?

Charakter to realizacja w życiu konkretnych wartości. Jakie wartości są ważne dla ukształtowania osoby, która nie tylko będzie potrafiła poradzić sobie w życiu, lecz będzie kierowała się przy tym zasadami moralnymi? Ciekawe podejście od lat proponują Joseph i Edna Josephson, założyciele Institute of Ethics i autorzy programu edukacyjnego dla szkół Character counts (Charakter się liczy). Ich program opiera się na sześciu filarach charakteru, wartościach uniwersalnych w każdej praktycznie kulturze i religii. Są to: zaufanie (solidność, wiarygodność), szacunek, odpowiedzialność, sprawiedliwość, troska i solidarność (postawa obywatelska).

Każdą z tych wartości można opisać za pomocą norm, zasad ich realizowania.

Wygląda to następująco (za stroną https://charactercounts.org/character-counts-overview/six-pillars/):

Zaufanie:

  • Bądź uczciwy. Nie oszukuj, nie kłam, nie kradnij.
  • Bądź integralny – działaj zgodnie z wyznawanymi wartościami.
  • Gdy coś obiecasz – wykonaj to, dotrzymuj słowa.
  • Bądź lojalny.

Szacunek:

  • Stosuj w życiu Złotą Zasadę – traktuj innych tak, jak ty byś chciał być traktowany.
  • Akceptuj różnice.
  • Bądź uprzejmy dla innych.
  • Panuj nad złością.
  • Nie przeklinaj, nie obrażaj, nie wyzywaj innych.
  • Bierz pod uwagę emocje innych ludzi.

Odpowiedzialność:

  • Wykonuj swoje obowiązki.
  • Staraj się wykonać je jak najlepiej.
  • Bądź wytrwały i staraj się pokonać trudności.
  • Rozwijaj samokontrolę i samodyscyplinę.
  • Myśl, zanim coś zrobisz lub powiesz, bierz pod uwagę konsekwencje, nie działaj pod wpływem impulsu.
  • Bądź odpowiedzialny za swoje słowa, działania i postawy.

Sprawiedliwość:

  • Postępuj według zasad.
  • Dziel się z innymi.
  • Słuchaj innych, bądź otwarty na to, co mają do powiedzenia.
  • Nie wykorzystuj innych ludzi.

Troska:

  • Dbaj o dobro innych.
  • Bądź współczujący.
  • Wyrażaj wdzięczność.
  • Wybaczaj.

Postawa obywatelska:

  • Wykonuj swoje zadania, dzięki którym twój dom, szkoła, dzielnica będą lepszym miejscem.
  • Współpracuj z innymi.
  • Bądź dobrym sąsiadem, kolegą.
  • Dokonuj wyborów, które są bezpieczne nie tylko dla ciebie, ale i dla innych ludzi.
  • Chroń środowisko naturalne.

Wartości uniwersalne?

Oczywiście ten podział jest w pewnym stopniu arbitralny i może wymagać dostosowania do konkretnej rodziny i kultury, jednak stanowi dobry punkt wyjścia do pracy. Aby przełożyć teorię na praktykę, warto przygotować wyjściowy zestaw zalet, które chcielibyśmy rozwijać w naszej rodzinie, a także ustalić normy – czyli wskazać konkretne zachowania, po których widać, czy dana zaleta jest wykorzystywana. Rozmawiając o tym, musimy wziąć pod uwagę wiek poszczególnych domowników.

Dla przykładu – jeśli chcemy kształtować odpowiedzialność, możemy ustalić zasady:

  • Dla trzylatka – „Sprzątaj wieczorem zabawki i ubranka, odkładaj je na miejsce. Kładź sztućce na stół przy rodzinnych posiłkach, podlewaj kwiatek u siebie w pokoju.”
  • Dla dziesięciolatka – „Odrabiaj zadania domowe zaraz po powrocie ze szkoły, a większe projekty, wymagające więcej pracy, zapisuj w kalendarzu. Codziennie czyść kuwetę kotu i dbaj, by miał zawsze wodę i odpowiednią ilość suchej karmy. Odkładaj czyste naczynia ze zmywarki” itp.

Z kolei troskę możemy kształtować zasadami: „Jeśli brat płacze, zawsze zapytaj, czy możesz mu jakoś pomóc i, o ile jesteś w stanie, to zrób to”. W niektórych przedszkolach, szkołach lub rodzinach stosuje się system pracy nad jakąś zaletą przez cały miesiąc. Takie podejście sprzyja utrwaleniu kształtujących się nawyków. Temat kształtowania charakteru i rozwijania zalet warto włączyć do rodzinnych rozmów. Jest to tym bardziej wartościowe, że pozwala wyjść poza perspektywę koncentrowania się tylko na problemach. A przecież dzieci często narzekają, że rodzice zwracają na nie uwagę tylko wtedy, gdy pojawiają się problemy. Pracując nad charakterem, możemy przenieść ciężar wychowania na rozwijanie dobrych stron dziecka.

Bogna Białecka


Redakcja photo
Redakcja

Data utworzenia: 21 grudnia 2022