Niektóre starsze osoby świetnie nawiązują kontakt ze swoimi wnukami. Innym się to nie udaje. Zagadka ta poruszyła umysły kilku naukowców, a dzięki ich badaniom znamy sześć najważniejszych czynników budujących dobrą relację z wnukami.

Częste odwiedziny

Choć może to wydać się banalne, najważniejszym czynnikiem budującym relację jest bliskość w sensie fizycznym. Jest to szczególnie ważne, gdy wnuki są małe. Kolana babci czy dziadka i czułość są w tym okresie bardzo ważne. Sprzyja temu sytuacja, gdy dziadkowie mieszkają blisko wnuków i mają często okazję z nimi przebywać. Choć oczywiście postęp technologiczny umożliwia kontaktowanie się z rodziną nawet w sytuacji, gdy wnuki przebywają daleko. Nie zastępuje to kontaktu fizycznego: wspólnej zabawy, tulenia się przy czytaniu bajek, może być co najwyżej jego uzupełnieniem.

Źródła:
Bengtson VL, Oyama PS. Intergenerational solidarity and conflict. InIntergenerational solidarity. 2010; ss. 35-52. Palgrave Macmillan, New York.
Dunifon, R., & Bajracharya, A. (2012). "The Role of Grandparents in the Lives of Youth. Journal of family issues." 2012; 33(9): 1168–1194.
Moffatt K, David J, Baecker RM. Connecting grandparents and grandchildren. InConnecting Families 2013; ss. 173-193. Springer, London.

Wczesne tworzenie silnych, pozytywnych więzi emocjonalnych

Gdy bada się poczucie emocjonalnego przywiązania, okazuje się, że dziadkowie czują się bardziej związani z wnukami niż vice versa. W dobrze funkcjonującej rodzinie najbliżsi emocjonalnie dzieciom są ich rodzice, dziadkowie są na drugim miejscu. Gdy wnuki rosną, budują bliskie relacje z osobami spoza rodziny – przyjaciółmi i sympatiami. Krąg pozytywnych relacji emocjonalnych poszerza się. Z kolei krąg bliskości osób starszych zawęża się – umierają przyjaciele, krewni. Dlatego wnuki zaczynają stawać się coraz ważniejsze. Nie da się jednak zbudować relacji z niczego. Właśnie dlatego warto budować pozytywne więzi emocjonalne z wnukami od samego początku, nawet jeśli oznacza to zajmowanie się dokazującym dwulatkiem czy wpadającym na niezwykłe i nieco niebezpieczne pomysły pięciolatkiem.

Źródła:
Monserud MA. Continuity and Change in Grandchildren's Closeness to Grandparents: Consequences of Changing Intergenerational Ties. Marriage Fam Rev. 2010; 46(5): 366–388.
Hlebovy S, Gitimu Waithaka A, Gitimu P. Grandparent-Adult Grandchild Relationships: Perspective of Attachment among College Students. International Journal of Social Science and Humanities Research. 2016; 1(4):26-34.

Poszanowanie wartości

Dziadkowie są często pierwszymi, którzy ukazują wnukom świat wartości. Na przykład uczą modlitw i norm społecznych („nie zabieraj, co nie twoje” albo „pomóż mamie, zanieś widelce na stół”).  Jednak z czasem wnuki wypracowują własny system wartości, niekoniecznie zgodny z tym wyznawanym przez babcię czy dziadka. Aby nie stało się to zarzewiem konfliktu, kluczowa okazuje się integralność, czyli życie w zgodzie z wyznawanym systemem wartości. W okresie dorastania młodzież jest wyczulona na hipokryzję. Dziadek i babcia żyjący w zgodzie z wyznawanymi wartościami są przez wnuków szanowani i kochani, nawet jeśli sami te wartości odrzucili czy odsunęli na dalszy plan.

Źródło:
Janmaat, J. G., & Keating, A. Are today’s youth more tolerant? Trends in tolerance among young people in Britain. Ethnicities. 2019 Feb; 19(1): 44–65.

Trwała rodzina

Czynnikiem najbardziej zakłócającym kontakt z wnukami jest rozwód ich rodziców. Jeżeli dzieci zostają na przykład z mamą, z reguły zerwane zostają relacje z rodzicami byłego męża. Nawet tam, gdzie istnieje wspólna opieka nad dziećmi, sama reorganizacja życia związana z rozwodem i przeprowadzką osłabia więź międzypokoleniową. Niewiele rodzin potrafi utrzymać odpowiednio dobre kontakty z dziadkami z obu stron rodziny, nawet jeśli wnuki bardzo ich kochają. Choć starsze osoby nie mają większego wpływu na decyzje życiowe swoich dorosłych dzieci, warto nie dolewać oliwy do ognia i starać się zachować neutralność, nie potęgując konfliktu.

Źródła:
Attar-Schwartz S, Fuller-Thomson E. Adolescents' closeness to paternal grandmothers in the face of parents' divorce. Children and Youth Services Review. 2017 Jun 1; 77: 118-26.
Doyle M, O’Dywer C, Timonen V. “How Can You Just Cut Off a Whole Side of the Family and Say Move On?” The Reshaping of Paternal Grandparent‐Grandchild Relationships Following Divorce or Separation in the Middle Generation. Family Relations. 2010 Dec; 59(5): 587-98.

Tradycjonalizm

Kolejnym czynnikiem sprzyjającym budowaniu bliskości są normy przekazywane w rodzinie. Jeżeli rodzina czuje się zbiorowo odpowiedzialna zarówno za opiekowanie się dziećmi, jak i starszymi, buduje to silne, pozytywne relacje międzypokoleniowe. Z kolei w rodzinach, w których kładzie się nacisk na samorealizację i indywidualizm, więzi te są słabe lub w ogóle nie istnieją.

Źródło:
Blundon A. The Role of Grandparents. Rural Transformation and Newfoundland and Labrador Diaspora. Transgressions (Cultural Studies and Education). 2013 (pp. 243-250). SensePublishers, Rotterdam.

Badania pokazują, że najlepszą relację z wnukami ma babcia ze strony mamy. Psychologowie ewolucyjni są zdania, że to zasługa wczesnego nawiązania więzi (bonding). Często to właśnie ona przebywa z nowo narodzonym wnukiem, pomagając swojej córce bardziej intensywniej niż zięć. Według jednego z badań brytyjskich to mama mamy jest najbliższą osobą dla wnuków (po mamie i tacie). Dodatkowo 8 na 10 nastolatków z tego badania rozmawia z babcią ze strony mamy na temat swoich celów życiowych, planów i z wdzięcznością przyjmuje mądre porady w tym zakresie.

Źródło:
Danielsbacka M, Tanskanen AO. Adolescent grandchildren's perceptions of grandparents' involvement in UK: An interpretation from life course and evolutionary theory perspective. Eur J Ageing. 2012; 9(4): 329-341.

I najważniejsze. Miłość i przywiązanie między dziadkami a wnukami nie są automatyczne, wrodzone, biologicznie uwarunkowane. To relacja, którą się buduje i warto w nią inwestować. Tam, gdzie jest miłość, oba pokolenia zyskują. Młodzi – bezwzględną miłość i wsparcie mądrą poradą, wynikającą z doświadczenia życiowego, starsi – życzliwe odwiedziny i gesty troski ze strony młodych w chwilach słabości czy gdy życie zbliża się do kresu.

Źródło:
Timonen V, Arber S. Introduction: A new look at grandparenting. Contemporary Grandparenting: Changing Family Relationships in Global Contexts. Policy Press, Bristol, UK. 2012:1-27.

Bogna Białecka, psycholog