Tak szachy określił wybitny filozof i uczony – Blaise Pascal.
Poszukując wartościowych form zabawy, nie sposób nie zwrócić się ku szachom. Jest to jedna z najstarszych gier, jaką stworzyła ludzkość. Mimo wieków cieszą się one nieprzerwanie ogromną popularnością. Obecnie międzynarodowa organizacja szachowa FIDE zrzesza aż 181 państw z całego świata, co daje jej miano drugiego, po piłce nożnej, najbardziej rozpowszechnionego sportu na świecie.
Wszyscy jesteśmy jedną rodziną
Przyjmuje się, że szachy powstały w północno-zachodnich Indiach w okresie panowania Imperium Guptów (lata 280–550 n.e.). Dzięki kupcom poruszającym się Jedwabnym Szlakiem dotarły najpierw do Persji, a następnie – za pośrednictwem Arabów, wskutek podboju Półwyspu Iberyjskiego w VII wieku – trafiły do Europy.
Pierwszy podręcznik do szachów Rozprawa o miłości i sztuce szachowej ukazał się w roku 1497 roku w Salamance. Zawierał sto pięćdziesiąt przykładów partii. Od tego czasu szachy zaczęły zyskiwać w Europie coraz większą popularność. W epoce renesansu i baroku świat zdominowała rywalizacja między mistrzami hiszpańskimi a włoskimi. W XVIII i XIX wieku palmę pierwszeństwa przejęły Paryż i Londyn, a od XX najsilniejszym ośrodkiem szachowym stała się Moskwa, która pozostaje nim po dzień dzisiejszy, choć już nie w takim stopniu jak w okresie zimnej wojny. W roku 1886 roku pierwszym oficjalnym mistrzem świata w szachach został pochodzący z Austro-Węgier Wilhelm Steinitz. Od tamtej pory po Szachową Koronę sięgnęło 16 zawodników z różnych stron świata, z czego lwią część stanowili właśnie gracze z Rosji i ZSSR. Aktualnym mistrzem świata jest Norweg Magnus Carlsen, uczeń legendarnego Gary’ego Kasparowa.
Jedna z warszawskich szkół szachowych, polecając tę grę jako świetny trening umysłu, zwłaszcza u dzieci, podsumowuje: „gra uczy logicznego myślenia, spokoju ducha, umiejętności przewidywania i planowania, kształtuje zdolność koncentracji i analitycznego myślenia, zwiększa IQ i poprawia zdolności geometryczne, a w późniejszym wieku opóźnia proces demencji i ryzyko wystąpienia nagłego zaniku pamięci”. Szachy rozwijają neurologicznie, poznawczo i psychologicznie. Mózg usilnie pracuje podczas rozgrywki szachowej, przy planowaniu kolejnych ruchów i przewidywaniu posunięć przeciwnika. Jak wykazują badania z 2005 roku, szachy:
- Uczą umiejętności osiągania wyznaczonych celów.
- Uczą strategicznego myślenia.
- Uczą radzenia sobie z niepowodzeniami.
- Rozwijają umiejętność nauki na własnych błędach.
- Rozwijają umiejętność czytania ze zrozumieniem.
- Rozwijają umiejętności matematyczne.
- Uczą dyscypliny i zaangażowania.
- Rozwijają umiejętność krytycznego myślenia.
- Rozwijają kreatywność.
- Uczą prawidłowej oceny sytuacji.
- Dodają pewności siebie.
- Uczą szacunku do siebie.
- Rozwijają wyobraźnię.
- Rozwijają zmysł obserwacji.
- Uczą systematyczności i cierpliwości.
- Rozwijają zdolności poznawcze: pamięć, uwagę, kontrolę, percepcję.
SZACHY PONADTO MAJĄ NIEWĄTPLIWIE JESZCZE JEDEN WAŻNY PLUS: oprócz tego, co można przeczytać w literaturze pedagogicznej – trenują mózg dziecka w taki sposób, by nie odczuwało ono zmęczenia!
Porównajmy bieganie na bieżni z grą w piłkę: dzieci na bieżni są w stanie przebiec bez znudzenia maksymalnie 2–3 kółka (800–1200 m). Natomiast gdy damy im piłkę i ustawimy bramki, dzieci będą mogły biegać przez 3–4 godziny i nie odczuwać zmęczenia. Na tym polega przewaga szachów nad matematyką: szachy posiadają niezbędny, szczególnie dla chłopców, czynnik: BEZPOŚREDNIĄ RYWALIZACJĘ, a nade wszystko są szansą na znalezienie wartościowego hobby. I jeszcze jeden bonus – pierwszym trenerem może być dziadek!
Szachy są też najlepszym przykładem tego, iż rozwój intelektualny i rozrywka mogą iść w parze. Z moich osobistych praktyk i bogatego doświadczenia, sięgającego już przeszło 15 lat, wynika iż dzieci wybierające szachy, uczą się średnio przeszło 30–40% lepiej niż inne dzieci (z matematyki dysproporcje te są jeszcze większe).
Szachy czynią dzieci sprawniejszymi również w innych dziedzinach życia. Na pewno poprzez wspólne hobby i wspólne gry poprawiają umiejętności społeczne, budują pewność siebie i szacunek do innych.
Badania: C. Kelly, H. Garvan, Human functional neuroimaging of brain chan ges associated with practise.
Literatura wykorzystana: W. Duch, Historia szachów. Jak szachy stały się królewską grą; Szachy – skuteczny trening umysłu, Szkolaszachowa.pl.