Survival to nie tylko przygoda dla dorosłych, ale przede wszystkim umiejętność radzenia sobie w trudnych sytuacjach. To dobra forma nauki samodzielności, obcowania z przyrodą, poznania siebie i swoich zachowań w różnych, często trudnych warunkach. Jest to też ciekawy i coraz częściej wykorzystywany sposób przygotowania dzieci do radzenia sobie w codziennym życiu.

Sztuka przetrwania jest znana od dawna. Mało kto wie, że Henryk Sienkiewicz w Pustyni i w puszczy, opisując przygody Stasia Tarkowskiego i Nel Rawlison, przedstawia elementy survivalu. Rozpalanie ognisk w różnych trudnych warunkach, szukanie schronienia czy też robienie latawców z elementów ryby, aby wysłać je w świat z prośbą o ratunek, jest to nic innego jak praktyczna nauka przetrwania.

Elementy survivalu możemy spotkać w metodzie harcerskiej. To puszczaństwo, terenoznawstwo, pierwsza pomoc.

Sztuka przetrwania, poznanie jej podstawowych technik i zasad poradzenia sobie w naturalnym środowisku może rozwijać w dzieciach samodzielność, pewność siebie, a przede wszystkim umiejętność tak bardzo ważną w dzisiejszych czasach: radzenia sobie w trudnych sytuacjach, które mogą napotkać w życiu codziennym.

Tak więc survival można określić jako naukę o życiu i przeżyciu w trudnych sytuacjach.

• Z czego składa się sztuka przetrwania?

Jako podstawę często podaje się zabezpieczenie ognia i wszystko, co z tym związane. Jest ogień – jest ciepło, jest światło, można przyrządzić jedzenie.

Następnie istotna jest nauka orientacji w terenie. Posługiwanie się mapą, wykorzystywanie znaków i śladów natury do określania kierunków, posługiwanie się kompasem i coraz częściej urządzeniami typu GPS.

Rozpoznawanie roślin i zwierząt to kolejny element istotny w survivalu. Łatwiej przetrwać w lesie, wiedząc, jakie rośliny są trujące, a jakie jadalne, z czego można zrobić napój, a czego lepiej nie dotykać. Wiedza na temat zwierząt również bywa przydatna – tropy, odgłosy, rodzaje legowisk i miejsc, w których zwierzęta mogą przebywać.

Podstawowe zasady pierwszej pomocy to jeden z najważniejszych elementów sztuki przetrwania – wiedza bezcenna i bardzo przydatna w nagłych przypadkach.

Ważnym aspektem survivalu jest to, że kształtuje on ważne umiejętności psychiczne. Uczy, jak oceniać ryzyko oraz jak działać pod wypływem stresu i szybko podejmować decyzje, nie tylko w „lesie” ale i w życiu codziennym: w szkole, w pracy, na ulicy. W survivalu nie chodzi jedynie o przetrwanie, ale o odpowiednie odnalezienie się w sytuacji, która jest dla nas nieznana, trudna i zaskakująca: jak szybko zareagować, jak uruchomić kreatywność.

Aby dojść do pewnego poziomu umiejętności, także sztuki przetrwania, należy się uczyć i ćwiczyć.

Ważne jest wzmacnianie psychiczne. Ćwiczenie odporności na stres, samodyscypliny. Ćwiczenie nabytych już wcześniej umiejętności. Bardzo dobrze naukę survivalu w swojej pracy wychowawczej wykorzystują harcerze. Przez powtarzanie nabytej już wiedzy, dodając trudniejsze elementy. Najważniejsze, że wszystkie te elementy są dostosowane do poziomu uczestników szkoleń.

Czym innym jest bushcraft. Idzie on krok dalej od survivalu. Opiera się na sztuce przetrwania w naturalnym środowisku, z wykorzystaniem wiedzy i umiejętności dotyczących stosowania jedynie zasobów natury. Wszystkie elementy pomocne do przetrwania należy pozyskać z natury. Do „uprawiania” bushcraftu należy się odpowiednio przygotować. Przede wszystkim trzeba posiadać sporą wiedzę i umiejętność odpowiedniego podejścia i szacunku do przyrody. Fachowcy często zwracają uwagę na sprzęt, w jaki należy się zaopatrzyć. Podstawową zasadą jest „nie zostawiaj śladów” – nie niszcz środowiska naturalnego i nie zostawiaj po sobie śmieci.

Wszystko jedno, co zamierzamy praktykować, czy będzie to czysty survival, czy też bushcraft – z pewnością mogą one się stać inwestycją w przyszłość. Uczą pokory, samodzielności, szacunku do przyrody oraz odpowiedzialności za siebie i innych. Każde z tych doświadczeń jest inwestycją w nasze bezpieczeństwo, działa na naszą psychikę, wzmacnia samoocenę, odwagę, daje poczucie pewności siebie oraz uczy samodzielnego radzenia sobie w trudnych sytuacjach, a nigdy nie wiadomo, kiedy mogą się one wydarzyć.

Karolina Poniatowska-Lipska